Od Grünberga do Zielonej Góry

Ratusz miejski, obecnie klasycystyczny z nawarstwieniem różnych stylów architektonicznych, był pierwotnie budowlą drewnianą, od drugiej połowy XV wieku piętrową, w konstrukcji murowanej z kamienia i cegły. Pożar z 1582 roku strawił budynek, pozostawiając tylko fundamenty i piwnice. Przebudowywany po kolejnych pożarach w 1627 i 1651 roku ratusz zachował swój pierwotny kształt. Dopiero dobudowa skrzydeł ratusza w częściach wschodniej, północnej i południowej w 1777 i 1846 roku oraz w latach następnych zmieniły proporcje budynku i nadały mu kształt prostokąta. Ostatnia dobudowa ratusza miała miejsce w 1919 roku, kiedy wraz z gruntownym remontem wnętrz podniesiono północne skrzydło do wysokości trzeciej kondygnacji wykończonej płaskim dachem i ozdobną attyką.

Strzelista wieża ratusza, po pożarze z 1582 roku została podwyższona do 54 metrów i zwieńczona renesansowym hełmem. Po kolejnych pożarach z XVII wieku, dwukrotnie montowano zegar: trzy nowe tarcze zegara w 1628 roku, a nowy zegar w 1666 roku. Z kolei barokowy hełm razem z kulą, kurkiem i gwiazdą nasadzono ostatecznie w 1669 roku. W tym samym czasie powiększono okna, a murowane ściany ratusza pokryto tynkiem.



Radykalna zmiana elewacji nastąpiła w 1801 roku, kiedy nadano jej klasycystyczny charakter. W centralnym miejscu fasady umieszczono herb miasta z symboliczną kiścią winogron oraz sztuką sukna. Przeprowadzono wymianę murów górnej części wieży, bez ściągania hełmu. Wadliwe osadzenie hełmu spowodowało jego odchylenie od pionu. Hełm wieży, pokryty malowanym na czerwono gontem, wymieniono na blachę w 1846 roku.

W latach dwudziestych XX wieku ratusz otoczono ozdobnymi plantami. Podczas ostatniego remontu elewacji ratusza przeprowadzonego w 1989 roku, odsłonięto na ścianie frontowej zachowany ceglany otwór okienny.



W ratuszu urzędował najpierw wójt, później burmistrz, w sali posiedzeń obradowali rajcy, ponadto odbywały się posiedzenia sądu z wójtem sądowym i ławnikami. Ratusz był siedzibą władz miejskich aż do połowy lat 70-tych XX wieku. Później pozostały tam tylko agendy Urzędu Miejskiego.



W swej historii ratusz pełnił wiele innych funkcji. Na jego wyższej kondygnacji przechowywano akty i dokumenty miejskie. Najstarsze i najcenniejsze z nich trzymano w czarnej drewnianej skrzyni umieszczonej w pomieszczeniu połączonym z salą obrad. W latach czterdziestych XVIII wieku, do czasu wybudowania kościoła, obecnie p.w. Matki Boskiej Częstochowskiej, ratusz służył gminie ewangelickiej. Sala posiedzeń po wniesieniu stosownej opłaty pełniła funkcję sali przyjęć, bankietowej oraz weselnej. W czasach nam współczesnych w ratuszu mieściły się również izba historyczna i restauracja hinduska.



W przyziemiu wieży mieścił się loch więzienny dla przestępców, a w piwnicy ratusza swoją siedzibę miał mistrz sprawiedliwości, czyli kat. Od 1639 roku prowadzono w piwnicy wyszynk wina zielonogórskiego, później obcego oraz piwa. Pozostałością tego lokalu była winiarnia ?Bachus?. Warto nadmienić, że bogactwo trunków produkowanych w mieście sprawiło, że w piwnicach ratusza przechowywano wino na podarunki dla różnych znamienitych gości, częstowano nim w czasie miejskich uroczystości, mogło ono nawet służyć jako zapłata zaległości wobec magistratu. W piwnicach trzymano również wagi do ważenia wełny i mąki.