Od Grünberga do Zielonej Góry

Świątynia jest najstarszym zachowanym zabytkiem w Zielonej Górze. Budowę kościoła parafialnego rozpoczęto w 1272 roku, a w 1294 roku konsekrowano wybierając za patronkę św. Jadwigę Śląską, żonę Henryka I Brodatego, chociaż istnieją przypuszczenia, że w swojej historii patronem kościoła był również św. Mikołaj. Kształt ówczesnej budowli jest nieznany. Kościół, który postawiono w drugiej połowie XIV lub początkach XV wieku, był trójnawową budowlą halową na planie prostokąta, z ostrołukowymi wysokimi oknami oraz otworami wejściowymi. Gotycki kościół nie posiadał jeszcze wieży. Postawiono ją, wysoką na 90 metrów, w XV lub XVI wieku.



Na przestrzeni kolejnych stuleci kościół ulegał wielokrotnym przebudowom. Pożary, które trawiły miasto w latach: 1419, 1456, 1582 i 1651 nie oszczędziły także fary, na domiar złego w 1776 roku runęła wysmukła wieża, a wraz z nią zniszczone zostało prezbiterium, nawa północna oraz przęsła sklepień.

Ostateczny kształt kościoła nadano w 1832 roku poprzez podwyższenie wieży do wysokości 43 metrów. Ta klasycystyczna wieża, niski i rozczłonkowany dach, zmieniony korpus okien oraz przystawki z pulpitowymi dachami zatarły czystość architektoniczną gotyckiego kościoła. Znamiona gotyku pozostały na ceglanym wątku elewacji, przyporach oraz ostrołukowym kształcie portali i niektórych okien. Wewnątrz przetrwały gotyckie arkady międzynawowe, łuk tęczowy i sklepienia bocznych pomieszczeń.



Z zachowanych elementów wyposażenia wnętrza kościoła warte odnotowania są: rzeźby św. Jadwigi i Anny Samotrzeć, rysunek przedstawiający świątynię Grobu Bożego w Jerozolimie z początków XVI wieku, neogotycka dziewiętnastowieczna ambona, ołtarze, drewniany chór z 1672 roku oraz liczne płyty nagrobne, z których najstarsza pochodzi ze średniowiecza, a ostatnia z 1814 roku. Wyposażenie kościoła uzupełnia ozdobna kompozycja barokowego prospektu z zamontowanymi w 1912 roku organami pneumatycznymi. Dwudziestowieczne są witraże, nawiązujące stylem do gotyku i wykonany w latach 70-tych ołtarz główny (tryptyk przedstawiający tajemnice różańca św.). W czasie ostatniego remontu w 2001 roku odnowiono kolorystykę ścian wewnętrznych kościoła, nadając im pierwotną barwę ceglasto-piaskową.

Przed kościołem ustawiona jest barokowa figura św. Jana Nepomucena, naprzeciw znajduje się dawna szkoła katolicka, obecnie zajmowana przez parafię (plebania). Murowany budynek szkoły powstał w XVII wieku, a obecny kształt nadano mu w XIX wieku. Nieopodal stoją XIX-wieczne budynki plebani i wikarówki. Do początku XVIII wieku przy św. Jadwidze funkcjonował cmentarz, na którym grzebano darczyńców kościoła. W 1873 roku plac przykościelny wyłożono kostką brukową.



Do 1423 roku patronat nad kościołem sprawowali książęta głogowscy, następnie parafia przeszła pod opiekę żagańskiego klasztoru augustianów. Rozwój reformacji spowodował, że o świątynię w XVI wieku zabiegali na przemian luteranie, kalwini i katolicy. W roku 1570 władze miejskie zobowiązały się wykupić kościół od klasztoru św. Augustyna za 1800 talarów, 1900 guldenów węgierskich oraz 300 guldenów. Ostatecznie od 1651 roku świątynia należała do parafii rzymsko-katolickiej.

Po wojnie została ona przejęta przez polskich księży, a od 1992 roku kościół pw. św. Jadwigi otrzymał status konkatedry diecezji zielonogórsko-gorzowskiej.